تابعیت یک رابطه حقوقی است؛ زیرا از آثار حقوقی مثل حقوق و امتیازات در نظر گرفته شده در قوانین و مقررات آن کشور، برخوردار خواهد بود. یک رابطه سیاسی است؛ چون ناشی از قدرت و حاکمیت دولتی است که فردی را از خودش می داند. همچنین یک رابطه معنوی است؛ چراکه مربوط به مکان خاصی نبوده که شخص در آنجا زندگی می کند. مثل اینکه شما به عنوان یک فرد ایرانی، به هرجایی از این کره خاکی سفر کنید، بازهم ایرانی محسوب می شوید.
تابعیت، یک مفهوم اعتباری است که وابستگی یک شخص حقیقی یا حقوقی را به یک نظام سیاسی موسوم به دولت تایید می کند که از موضوعات مهم حقوق بین الملل خصوصی است.. تابعیت یک نوع وابستگی سیاسی را برای فرد درقبال جامعه ایجاد می نماید و ممکن است افرادی در جهان پیدا شوند که به دلایل مختلف از جمله جنگ ها تابعیت خود را از دست داده و تابعیت هیچ کشوری را نداشته باشند؛ که به آنها بی تابعیت یا آپاترید می گویند. اشخاصی که فاقد تابعیت می باشند، از حقوق اجتماعی وسیاسی محروم اند.
تابعیت یک رابطه حقوقی است؛ زیرا از آثار حقوقی مثل حقوق و امتیازات در نظر گرفته شده در قوانین و مقررات آن کشور، برخوردار خواهد بود. یک رابطه سیاسی است؛ چون ناشی از قدرت و حاکمیت دولتی است که فردی را از خودش می داند. همچنین یک رابطه معنوی است؛ چراکه مربوط به مکان خاصی نبوده که شخص در آنجا زندگی می کند. مثل اینکه شما به عنوان یک فرد ایرانی، به هرجایی از این کره خاکی سفر کنید، بازهم ایرانی محسوب می شوید.
واژه تابعیت به انگلیسی: citizenship
1. سیستم خاک: معمولاً کشورهای مهاجرپذیر این سیستم را اعمال می کنند. هر کودکی که در سرزمین آن کشور متولد شود، صرف نظر از این که والدینش تابعیت کدام کشور را داشته باشند، تابعیت کشور محل تولد را کسب می کند.
2. سیستم خون: معمولاً از سوی کشورهای مهاجرفرست برای ایجاد تابعیت مورد استفاده قرار می گیرد. کودکی که از پدر و مادر یا تنها پدر، دارای تابعیت آن کشور در هر نقطه ای از جهان متولد شود، به تابعیت کشور والدینش درمی آید.
مطابق ماده 976 از قانون مدنی اشخاص زیر تبعه ایران محسوب می شوند:
کلیه ساکنین ایران، به جز اشخاصی که تبعیت خارجی آنها مسلم باشد. تبعیت خارجی کسانی مسلم است که مدارک تابعیت آنها مورد اعتراض دولت ایران نباشد.
کسانی که پدر آن ها ایرانی است اعم از اینکه در ایران یا در خارجه متولد شده باشند. (پذیرش سیستم خون)
کسانی که در ایران متولد شده و پدر و مادر آنان غیر معلوم باشد. (پذیرش سیستم خاک)
کسانی که در ایران از پدر و مادر خارجی که یکی از آن ها در ایران متولد شده بوجود آمده اند.
کسانی که در ایران از پدری که تبعه خارجه است بوجود آمده و بلافاصله پس از رسیدن به سن هیجده سال تمام لااقل 1 سال دیگر در ایران اقامت کرده باشند و الا قبول شدن آن ها به تابعیت ایران بر طبق مقرراتی خواهد بود که مطابق قانون برای تحصیل تابعیت ایران مقرر است. وضع زنان خارجی که شوهر ایرانی اختیار می کنند:
مطابق بند 6 از ماده 976 قانون مدنی هر زن تبعه خارجه که شوهر ایرانی اختیار کند، ایرانی محسوب می شود. تابعیتی را که زن خارجی بدین وسیله اکتساب می کند، قطعی است. یعنی اینکه اگر شوهر در زمان زناشویی از تابعیت ایران خارج گردد، زن مزبور در تابعیت ایرانی خود باقی خواهد ماند و نیز با پایان یافتن ازدواج در اثر فوت شوهر یا طلاق خود به خود از بین نمی رود.
وضع زنان ایرانی که با مرد خارجی ازدواج می نمایند:
مطابق ماده 987 قانون مدنی، هر زن ایرانی که تابعه خارجه مزاوجت می نماید، به تابعیت ایرانی خود باقی خواهد ماند. مگر اینکه مطابق قانون مملکت زوج، تابعیت شوهر بواسطه وقوع عقد ازدواج به زوجه تحمیل شود. ولی در هر صورت بعد از وفات شوهر و یا جدایی به صرف تقدیم درخواست به وزارت امور خارجه به انضمام ورقه تصدیق فوت شوهر ویا سند جدایی تابعیت اصلی زن به او تعلق خواهد گرفت.
قابل ذکر است کسانی که به امور عام المنفعه ایران خدمت یا مساعدت شایانی کرده باشند و همچنین اشخاصی که دارای زن ایرانی و از او اولاد دارند و یا دارای مقامات عالی علمی هستند، در صورتی که دولت ورود آنها را به تابعیت ایران صلاح بداند، بدون رعایت شرط اقامت ممکن است با تصویب هیئت وزیران به تبعیت ایران قبول شوند.
افرادی که متقاضی تحصیل تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران باشند، می توانند در صورت شرایط مندرج در ماده هفتاد و 979 قانون مدنی، درخواست تابعیت خود را به اداره تابعیت وزارت امور خارجه در مرکز و یا دفاتر امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری های سراسر کشور تسلیم نمایند.
اشخاصی که تابعیت ایرانی تحصیل نمایند، از کلیه حقوقی که برای ایرانیان مقرر است، بهره مند می شوند. لیکن نمی توانند به مقامات ذیل نائل گردند:
مطابق اصل چهل و یکم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تابعیت کشور ایران حق مسلم هر فرد ایرانی است و دولت نمی تواند از هیچ ایرانی سلب تابعیت کند، مگر به درخواست خود او و یا در صورتی که تابعیت کشور دیگری را تحصیل کند.
سوالات متداول شما در باب تابعیت
1. تقاضا و درخواست را به كجا ارائه كنیم؟
فرد متقاضی در تاریخ مقرر باید تقاضای خودش را به ادارات كل امور اتباع ومهاجرین خارجی استانداری ها به صورت مكتوب ارائه كنند ودر مرحله بعد به همراه مدارك تعیین شده تشكیل پرونده دهد.
2. زمان تشکیل پرونده تابعیت چه موقع می باشد؟
به محض ورود به سن 18 سال تا 19 سالگی به مدت یك سال فرصت برای ارائه تقاضای تابعیت و تشكیل پرونده وجود دارد.
3. من در ایران متولد نشده ام ولی در ایران بزرگ شدم و مادر ایرانی دارم. آیا می توانم شناسنامه بگیرم؟
مطابق قانون ماده واحده مصوب سال 1385 ولادت در خاک ایران شرط مهم تقاضای تابعیت با توجه به داشتن مادر ایرانی است. در غیر اینصورت باز هم امكان تشكیل پرونده دارند اما بر اساس ماده 976 قانون مدنی خواهد بود.
4. آیا می توانم به كشور دیگری بروم و سپس در سن مقرر تقاضای تابعیت به واسطه داشتن مادر ایرانی كنم؟
بله خروج از كشور و بازگشت به صورت قانونی بلامانع است.
5. من یك مادر ایرانی هستم. شوهر افغانیم مرا رها كرده. چگونه ثابت كنم كه سرپرستی بچه ها بعهده من است؟
با تنظیم استشهادیه و شهادت همسایگان از طریق مراجع قضایی موضوع مجهول المكانی و متاركه شوهر را اثبات نمایید.
6. من از سن مقرر جامانده ام. آیا می توانم تقاضای تابعیت بدهم؟
در صورتیكه تقاضای اولیه را در سن مقرر (18سال تمام) ارائه كرده باشید و اداره كل اتباع و مهاجرین خارجی استانداری محل سكونت این موضوع را احراز نماید، برای شما تشكیل پرونده خواهد داد.
7. من ازدواج شرعی دارم نه ازدواج قانونی، چه كنم؟
ابتدا رابطه ی زوجیت شما با تبعه خارجی باید مشخص شود. بر اساس ماده 1060 قانون مدنی قبل از ازدواج نیاز به اخذ مجوز و پروانه زناشویی از دولت (ادارات كل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری ها) می باشد تا سپس ثبت رسمی انجام گیرد.
8. من در منزل متولد شده ام و گواهی ولادت ندارم. چه کاری انجام دهم؟
در صورت تائید مراجع نیروی انتظامی و ادارات كل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری ها مبنی بر تائید ولادت در منزل قابل قبول خواهد بود.
