باید مبلغ کسری موجودی را به سپرده جاری خود، واریز کنید و بانک پس از رفع برگشت چک و پرداخت مبلغ آن به دارنده چک، نسبت به رفع سو اثر از سابقه چک برگشتی شما اقدام می کند. بانک مبلغ واریزی را با اطلاع شما مسدود می کند تا زمانی که دارنده چک برای گرفتن مبلغ کامل چکش مراجعه کند. بانک باید در 3 روز کاری واریز مبلغ کامل را به شیوه ای اطمینان بخش و قابل استناد، از جمله مکاتبه، به اطلاع دارنده چک برساند تا مبلغ را تحویل بگیرد و چک برگشت خورده سوءاثر شود.
ممنوعیت های ذکرشده تا زمان پرداخت بدهی و رفع سوءاثر از چک برگشتی به قوت خود باقیست.
طبق آخرین بخشنامه های بانک مرکزی یکی از شرایط زیر باید برای رفع سوءاثر چک برگشتی محقق شود که 2 بخش کلی دارد؛ با وجود لاشه چک و بدون آن.
1. رفع سوء اثر چک اگر لاشه چک موجود است
باید مبلغ کسری موجودی را به سپرده جاری خود، واریز کنید و بانک پس از رفع برگشت چک و پرداخت مبلغ آن به دارنده چک، نسبت به رفع سو اثر از سابقه چک برگشتی شما اقدام می کند. بانک مبلغ واریزی را با اطلاع شما مسدود می کند تا زمانی که دارنده چک برای گرفتن مبلغ کامل چکش مراجعه کند. بانک باید در 3 روز کاری واریز مبلغ کامل را به شیوه ای اطمینان بخش و قابل استناد، از جمله مکاتبه، به اطلاع دارنده چک برساند تا مبلغ را تحویل بگیرد و چک برگشت خورده سوءاثر شود.
نکته: حالا اگر به هر دلیلی دارنده چک مراجعه نکرد، تا حداکثر یک سال این مبلغ نزد بانک می ماند.
شما موفق شده اید خارج از چارچوب بانک با دارنده چک توافق کنید (دادن چکی دیگر یا پرداخت مبلغ چک یا هر روش معمول دیگری)، وظیفه شماست که لاشه چک برگشتی را به بانکتان ارائه کنید و بانک موظف است در قبال آن به شما رسید تحویل ده و مراحل رفع سوء اثر چک را به انجام برساند.
2. رفع سوء اثر چک بدون لاشه چک
بیایید فرض کنیم به هر دلیل لاشه چک برگشتی در دسترس نیست (پاره شده، مفقود شده، سوخته، دزدیده شده یا ...)، ذی نفع چک (یعنی دارنده کنونی چک برگشتی که باید در ازای چک، پول بگیرد) می تواند با حضور در دفترخانه اسناد رسمی، رضایت خود را اعلام کند و بانک با دریافت این رضایتنامه رسمی و قانونی، باید نسبت به رفع سو اثر از چک برگشتی و ابطالش اقدام کند.
نکته: چنانچه دارنده یا ذی نفع چک شخص حقوقی دولتی و یا نهاد عمومی غیردولتی باشد، می تواند با ارائه نامه رسمی، رضایت خود را اعلام کند و بانک با دریافت این نامه باید مراحل قانونی رفع سوءاثر از چک را انجام دهد.
حالا بیایید فرض سخت تری کنیم؛ دارنده یا ذی نفع چک آنقدر در دسترس نیست که؛ به بانک برود و چک را نقد کند یا بشود لاشه چک را از او گرفت یا حتی رضایتنامه محضری بدهد. در این صورت تکلیف صاحب چک و وضعیت چک برگشت خورده اش چه می شود؟
قانون برای این هم اینطور پیش بینی کرده تا از چک شما رفع سوءاثر شود؛ شما می توانید با واریز معادل کسری موجودی تان به سپرده قرض الحسنه جاری خود، درخواست مسدود شدن این مبلغ را بکنید؛ برای پرداخت چک برگشتی به همان دارنده چک تا زمان مراجعه اش به بانک و حداکثر به مدت 24 ماه.
در این شرایط بانک شما موظف است در 5 روز کاری، طی نامه ای، تأمین وجه چک را به اطلاع دارنده یا ذی نفع چک برساند. یعنی همان فردی که گواهی نامه عدم پرداخت به نامش صادر شده. سپس برای سوء اثر از چک شما اقدام کند.
نکته: البته این مورد یک شرط دارد؛ سپرده قرض الحسنه جاری شما که می خواهید پول را در آن واریز کنید و درخواست مسدودی بدهید، قبلا توسط مراجع قضایی مسدود نشده باشد.
در کنار همه این شرایط، اگر به هر روشی موفق شدید از مراجع قضایی، حکمی مبنی بر رفع سوءاثر چک بگیرید، بانک موظف است پس از اطمینان از صحت حکم و زمان آن، برای رفع سو اثر چک شما اقدام کند.
این آخرین مورد از روش های رفع سوءاثر چک است؛ در صورتی که شما -به هر دلیلی- برای به رفع سوء اثر از سابقه چک برگشتی اقدام نکردید و مشکلی هم با سیستم بانکی کشور پیدا نکردید (یعنی نیازی به دسته چک جدید نداشتید یا وام و تسهیلاتی از بانک نمی خواستید و ...) پس از انقضای مدت 3 سال از تاریخ صدور گواهی نامه عدم پرداخت آن، به صورت خودکار از سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی رفع سوء اثر می شود. (قبل تر، این مدت انقضای چک برگشتی 7 سال بود که به 3 سال کاهش پیدا کرده)
بانک مکلف است بنا به درخواست مشتری و به منظور آگاهی مشتری از سوابق چک های برگشتی خود در سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی، اقدام به ارائه صورت کامل تعداد و مشخصات چک های برگشتی با درج تاریخ برگشت چک کند تا صاحب چک، بداند چطور در بلک لیست بانک مرکزی ثبت شده است.
غیر از مبلغی که باید برای کسر موجودی حسابتان تامین کنید، خود مراحل درخواست رفع سوء اثر چک برگشتی در بانک ها هم کارمزدی جداگانه دارد. بد نیست بدانید درخواست ثبت چک برگشتی (یعنی صدور گواهی نامه عدم پرداخت) 12 هزار تومان و رفع سو اثر چک برگشتی در تمامی بانک ها 12 2 هزار تومان (در 2 مرحله و در جمع 14 هزار تومان) کارمزد دارد. یعنی بانک ها از هر چک برگشتی -بی چک و چانه!- 26 هزار تومانی کسب می کنند.
طبق ضوابط جدید، مشتری که دارای چک برگشتی است، 10 روز فرصت دارد تا از چک برگشتی خود رفع سوء اثر کند. درصورتی که مشتری از مهلت داده شده 10 روزه برای رفع سوء اثر، چک برگشتی خود استفاده نکند، بانک مرکزی موظف است اطلاعات مربوط به گواهی نامه عدم پرداخت را از طریق سامانه های مربوط، در دسترس بانک ها، مؤسسات اعتباری غیر بانکی و عموم مردم قرار دهد.
طبق قوانین و مقررات بانکی اگر شما سابقه چک برگشتی و یا بدهی غیر جاری داشتید، مجاز به افتتاح حساب جاری نبودید. اما با اصلاحیه ای که شورای پول و اعتبار انجام داد، این ممنوعیت برداشته شد. با توجه به اصلاحیه صورت گرفته ازاین پس اشخاص حقیقی و حقوقی که فاقد شرایط اخذ دسته چک یا بدهی غیر جاری هستند، می توانند نسبت به افتتاح حساب جاری اقدام کنند. البته این شرایط تنها برای حساب جاری بدون دسته چک است و اشخاص برای دریافت دسته چک باید مفاد مربوط به آن را رعایت کنند. حالا حساب جاری بدون دسته چک به چه دردی می خورد؟!
صدور دسته چک جدید برای اشخاصی که خارج از اراده و کنترل خود و به دلیل شرایط بیرونی دارای چک برگشتی رفع سوء اثر نشده اند که بیشتر معطوف به بنگاه های اقتصادی و واحدهای تولیدی می شود، دارای 4 شرط اساسی است؛
متقاضی دریافت دسته چک جدید که دارای چک برگشتی رفع سوء اثر نشده است، در صورت داشتن شرایط ذکرشده، باید درخواست خود را همراه با مصوبه هیئت مدیره و مستندات توجیهی را که به امضای مدیرعامل بانک رسیده است، برای بانک مرکزی ارسال کند. بانک مرکزی نیز بعد از بررسی شرایط مشتری، نسبت به تمهید شرایط لازم برای اعطای دسته چک به مشتری اقدام خواهد کرد. صدور دسته چک جدید برای مشتریانی که حساب جاری شان به دلایل قانونی یا با تصمیم مرجع قضایی مسدود شده باشد، همچنان ممنوع است.
