سفته سندی است که به موجب آن امضاء کننده متعهد می شود تا مبلغی را در موعد معین یا عندالمطالبه در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد او بپردازند. سفته علاوه بر امضاء یا مهر متعهد باید مشخص کننده مبلغ تعهد شده، گیرنده وجه، و تاریخ نیز باشد.
حتماً دیده اید که سفته را در گوشه گوشه شهر در هر دکه روزنامه فروشی که بساط سیگار، سیم کارت اعتباری، شارژ موبایل و کارت اینترنت را پهن کرده است، می فروشند و این عبارت را که سفته موجود است خیلی جاها دیده اید و لابد پیش خود فکر کرده اید که عجب، سفته چه وسیله خوبی است که هرکس می تواند هرگاه اراده کند، آن را مثل نقل و نبات بخرد و کارش را راه بیندازد و بعد حتماً به این مسأله فکر کرده اید که سفته در مقابل چک، با سختی هایی که برای گرفتنش از سیستم بانکی دارد، چقدر به درد بخور است.
سفته سندی است که به موجب آن امضاء کننده متعهد می شود تا مبلغی را در موعد معین یا عندالمطالبه در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد او بپردازند. سفته علاوه بر امضاء یا مهر متعهد باید مشخص کننده مبلغ تعهد شده، گیرنده وجه، و تاریخ نیز باشد.
به موجب ماده 308 قانون تجارت، سفته علاوه بر امضاء یا مهر، باید دارای تاریخ و متضمن مراتب ذیل باشد: مبلغی که باید تادیه شود با تمام حروف، نام گیرنده وجه و تاریخ پرداخت باید در سفته مشخص باشد. پس طبق ماده 308 قانون تجارت، سفته علاوه بر مهر یا امضاء باید دارای تاریخ باشد و علاوه بر این، طبق بند یک همین ماده، تعیین مبلغی که باید پرداخت شود، با تمام حروف ضروری است.
نام و نام خانوادگی گیرنده وجه، تاریخ پرداخت وجه، علاوه بر این ها، نوشتن نام خانوادگی صادرکننده، اقامتگاه وی و محل پرداخت سفته نیز ضروری است.
در صورتی که سفته برای شخص معینی صادر شود، نام و نام خانوادگی او در سفته آورده می شود، در غیر این صورت به جای نام او نوشته می شود در وجه حامل.
در صورتی که سفته برای شخص معینی صادر شود، نام و نام خانوادگی او در سفته آورده می شود، در غیر این صورت به جای نام او نوشته می شود در وجه حامل. در صورتی که نام خانوادگی یک شخص معین در سفته نوشته شود، این شخص طلبکار می شود و در غیر این صورت، هر کسی که سفته را در اختیار داشته باشد، طلبکار محسوب می شود و می تواند در سررسید سفته، مبلغ آن را طلب کند و اگر سررسید درج نشود، سفته عندالمطالبه محسوب می شود و در سفته عندالمطالبه، صادرکننده باید به محض مطالبه، مبلغ آن را پرداخت کند. اما اگر مندرجات قانونی در سفته قید نشود، آنگاه چه می شود؟ متأسفانه قانونگذار در فصل دوم باب چهارم قانون تجارت که مقررات مربوط به سفته را بیان می کند، به ضمانت اجرای عدم ذکر مندرجات مندرج در ماده 308 اشاره ای نکرده است اما در قوانین خارجی به این نکته اشاره شده است.
مثلاً در قانون تجارت فرانسه، پس از ماده 183 که شرایط صوری سفته را معین می کند، ماده 184 مقرر می کند که در صورت نبودن یکی از موارد مندرج در ماده 183، سند امضاء شده ، سفته محسوب نمی شود. همان طور که گفته شده است، اگرچه در قانون تجارت ایران در مورد سفته، به این امر اشاره نشده است که اگر یکی از مندرجات مذکور در ماده 308 قانون رعایت نشود، نوشته مزبور مشمول مزایای سفته نمی شود. اما سفته فقط در صورتی مشمول مزایای مذکور در قانون تجارت است که موافق مقررات این قانون تنظیم شده باشد و از طرفی، اگرچه در مورد رعایت نکردن مندرجات قانونی سفته ضمانت اجرایی پیش بینی نشده، تبصره ماده 319 قانون تجارت، سفته ای را که فاقد شرایط اساسی مذکور در قانون تجارت باشد، سند تجاری قلمداد نمی کند و مشمول مرور زمان اموال منقول می داند. در واقع اگر سفته مطابق مواد قانونی پر نشود، وجاهت قانونی ندارد.
سفته بدون نام، حالتی دیگر از نحوه تنظیم سفته است. در این حالت، در تنظیم سند این امکان وجود دارد که بدهکار، سفته ای را که صادر می کند، بدون ذکر نام طلبکار به وی بدهد که در این صورت فرد می تواند یا خودش برای گرفتن در سررسید اقدام یا این که آن را به دیگری حواله بدهد.
عبارت حواله کرد در سفته به شخص دارنده این اختیار را می دهد که بتواند سفته را به دیگری منتقل کند؛ ولی اگر حواله کرد، خط خورده شود، دارنده سفته نمی تواند آن را به دیگری انتقال دهد و تنها خود وی برای وصول آن اقدام کند، علاوه بر آن که می تواند با پشت نویسی آن را به شخص دیگری انتقال دهد.
پشت نویسی سفته مانند چک برای انتقال سفته به دیگری یا وصول وجه آن است. اگر پشت نویسی برای انتقال باشد ، دارنده جدید سفته دارای تمام حقوق و مزایایی می شود که به آن سند تعلق دارد. انتقال سفته با امضای دارنده آن صورت می گیرد. همچنین دارنده سفته می تواند برای وصول وجه آن به دیگری وکالت دهد که در این صورت باید وکالت برای وصول قید شود.
هر برگ سفته، سقف خاصی برای تعهد کردن دارد، مثلاً اگر روی سفته ای درج شده باشد ده میلیون ریال، یعنی آن سفته حداکثر برای تعهد یک میلیون تومان دارای اعتبار است و با آن نمی توان به پرداخت بیش از یک میلیون تومان تعهد کرد.
اگر متعهد سفته در سررسید از پرداخت مبلغ مندرج در آن امتناع کند، دارنده سفته مکلف است به موجب نوشته ای که واخواست یا اعتراض عدم تادیه نامیده می شود، ظرف مدت 10 روز از تاریخ وعده سفته اعتراض خود را اعلام کند که برای واخواست به مجتمع قضایی مراجعه و نسبت به تنظیم و ارسال آن برای صادرکننده سفته اقدام می کند و از تاریخ واخواست ظرف مدت یک سال برای کسی که سفته را در ایران صادر کرده و مدت 2 سال برای کسانی که سفته را در خارج از ایران صادر کرده اند، طبق مواد 286 و 287 قانون تجارت اقامه دعوی کند. در صورتی که دارنده سفته به تکالیف قانونی خود اقدام نکند، حق اقامه دعوی علیه پشت نویس، ضامن پشت نویس را ندارد و از امتیازات اسناد تجاری بهره مند نمی شود.
بیشتر شرکت ها و پیمانکاران به هنگام انعقاد قرارداد کار شرایطی را پیش روی متقاضیان و کارگران قرار می دهند. یکی از این شرایط که وجه اشتراک میان اکثر کارفرمایان محسوب می شود، معرفی ضامن معتبر و یا دادن چک یا سفته به کارفرما تحت عنوان ضمانت کار یا ضمانت حسن انجام کار است؛ عموم کارگران از دادن چک به دلیل پروسه پیچیده اخذ دسته چک یا نداشتن ضامن معتبر دارای دسته چک پرهیز می کنند و راهی جز انتخاب گزینه سفته برایشان باقی نمی ماند. این گروه معمولا بدون آگاهی از الزامات حقوقی قانون سفته، در مبالغ مورد نظر کارفرما آن را تهیه نموده و بعضاً در مواردی دیده شده است که بدون حتی قید عباراتی و تاریخ و به صرف مهر یا امضا، آن را در اختیار کارفرما قرار می دهند که این امر بر اختلافات حقوقی میان کارگر و کارفرما دامن خواهد زد.
برای وصول وجه سفته از 2 طریق می توان اقدام کرد.
